Το Έθιμο της Ειρεσιώνης / Der Brauch von Eiresione

Ετυμολογία / Etymologie: είρος < έριον = μαλλί / Wolle, είρω (= ζητώ / verlangen) 

Στην αρχαία Ελλάδα υπήρχε το έθιμο της Ειρεσιώνης, το οποίο λάμβανε μέρος από τις 22 Σεπτεμβρίου μέχρι τις 20 Οκτωβρίου κάθε χρόνου. Αναφορές γι’ αυτό το έθιμο έχουμε στον Όμηρο, στον Πλούταρχο, στον Παυσανία, στον Αριστοφάνη και αλλού / Im Alten Griechenland gab es den Brauch von Eiresione, der von 22. Semptember bis 20. Oktober jedes Jahres stattfand. Aussagen für diesen Brauch haben wir in Homer, in Plutarch, in Pausanias, in Aristophanes, usw.

Η Ειρεσιώνη ήταν το κλαδί ελιάς ή δάφνης, πάνω στο οποίο έχουν πλέξει λευκές ή κόκκινες κορδέλες από μαλλί και έχει κρεμασμένους όλων των ειδών τους καρπούς της πρώτης φθινοπωρινής σοδειάς (μήλα, αχλάδια, σύκα, καρύδια, αμύγδαλα, κάστανα, δημητριακά, κ.λπ.), καθώς και μικρές μπάλες από μέταλλο, που παρίσταναν τους πλανήτες, τον Ήλιο, την Σελήνη ή άλλους αστέρες / Eiresione war ein Zweig von Olivenbaum oder Lorbeerbaum, auf dem weiße und rote Bänder aus Wolle geflochten wurden und die Früchte der ersten herbstlichen Ernte (Äpfel, Birnen, Feigen, Walnüsse, Madeln, Kastanien, Getreide, usw) gehängt wurden, sowie kleine Kugeln aus Metall, die die Planeten, die Sonne, den Mond oder andere Sterne darstellten. 

Το έθιμο αυτό ήταν αφιερωμένο στην Αθηνά, στον Απόλλωνα και στις Ώρες (Ευνομία, Δίκη, Ειρήνη) και αποτελούσε έκφραση ευχαριστίας για τη γονιμότητα του λήξαντος έτους και παράκληση συνεχίσεως της γονιμότητας και ευφορίας κατά το επόμενο / Der Brauch war der Athena, dem Apollon und den Hören (Eunomia, Dike, Irene) geweiht und brachte einen Dank zum Ausdruck für die Fruchtbarkeit des gerade endenden Jahres und eine Fürbitte für die Fortsetzung der Fruchtbarkeit im Laufe des nächsten Jahres. 

Εφαρμογή του Εθίμου / Anwendung des Brauches 

Αφού έφτιαχναν την Ειρεσιώνη, τα παιδιά, των οποίων ζούσαν και οι δύο γονείς την περιέφεραν από σπίτι σε σπίτι, τραγουδώντας ένα ειδικό τραγούδι με το ίδιο όνομα και έπαιρναν φιλοδώρημα από τους οικοδεσπότες. Έπειτα κρεμούσαν την Ειρεσιώνη πάνω από την εξώπορτά τους, όπου έμενε εκεί μέχρι την ίδια ημέρα του νέου έτους, οπότε, αφού τοποθετούσαν την νέα, κατέβαζαν την παλιά και την έκαιγαν / Nachdem sie die Eiresione machten, trugen die Kinder, deren beide Elternteile lebten, von Haus zu Haus umher. Parallel sangen sie ein besonderes Lied mit dem gleichen Namen und nahmen ein Trinkgeld von den Hausherren an. Dann hingen sie die Eiresione über ihre Haustür, wo sie bis dem gleichen Tag neues Jahres bleibte. Nachdem sie die Alte abhingen und verbrannten, hingen sie die Neue. 

Τέλος, έπρεπε ένα αγόρι να τη μεταφέρει και να τη τοποθετήσει μπροστά από τις πόρτες του Ιερού του Απόλλωνα / Zum Schluss musste ein Junge die Eiresione befördern und aufstellen vor den Türen des Apollon-Heiligtums. 

Με την πάροδο του χρόνου... / Im Verlauf der Zeit...

Τα έθιμα αυτά, καθώς και άλλα αρχαία ελληνικά έθιμα, πέρασαν στους πρωτοχριστιανικούς χρόνους, στη συνέχεια στο Βυζάντιο και από εκεί διατηρήθηκαν μέχρι τις μέρες μας. Έτσι, μαζί με πολλά έθιμα, το ίδιο και τα κάλαντα, κατά την περίοδο του Βυζαντίου, αλλάζουν θεματολογία και αναφέρονται στο θρησκευτικό γεγονός της ημέρας της γεννήσεως του Χριστού / Diese Bräuche, sowie andere altgriechische Bräuche, übergingen zu den frühchristlichen Jahren, anschließend zu Byzanz und hinüber bis heutzutage am Leben gehalten wurden. Die Weihnachtslieder, zusammen mit vielen Bräuchen, während der byzantinischen Zeit, wechseln die Thematik und beziehen sich auf das religiöse Ereignis des Tages der Geburt Christi. 

Βυζάντιο / Byzanz

Λέγεται ότι στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία, κατά την περίοδο των γιορτών στόλιζαν στύλους με δενδρολίβανα, μύρτα και άλλα άνθη / Es ist gesagt, dass im byzantinischen Reich, während des Zeitabschnitts der Feste schmückten Säulen mit Rosmarin, Myrtenbeeren und andere Blüten. 

Η ανάμνηση του στολισμού της εποχής εκείνης επιβίωσε στα Πρωτοχρονιάτικα κάλαντα: «Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά ψηλή μου δενδρολιβανιά…» / Die Erinnerung der Dekoration jener Zeit überlebte in den Neujahrslieder. 

Σύγχρονη Ελλάδα / Heutiges Grichenland 

Στη σύγχρονη Ελλάδα το έθιμο του Χριστουγεννιάτικου δέντρου το εισήγαγαν οι Βαυαροί με τον στολισμό στα ανάκτορα του Όθωνα το 1833. Μετά τον το Β’ παγκόσμιο πόλεμο το δέντρο με τις πολύχρωμες μπάλες μπήκε σε όλα τα ελληνικά σπίτια / Im heutigen Griechenland führten die Bayern den Brauch des Weihnachtsbaums ein, mit der Dekoration im Schloss von Otto im Jahr 1833. Nach dem zweiten Weltkrieg kam der Weihnachtsbaum mit den mehrfarbigen Kugeln in alle griechische Häuser hinein. 

Από τότε μέχρι και σήμερα κάθε σπίτι στολίζει το χριστουγεννιάτικο δέντρο και κάτω από αυτό τοποθετεί μία φάτνη. Τα παιδιά παραμονή Χριστουγέννων και Πρωτοχρονιάς λένε τα κάλαντα. Σε πολλές περιοχές, ιδιαίτερα στα νησιά, αντί για δέντρο στολίζουν ένα καράβι, αφού οι Έλληνες από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα είναι ένα έθνος ναυτικών / Seit damals bis heute schmückt jedes Haus den Weihnachtsbaum und stellt unter ihn eine Krippe. Die Kinder singen am Heiligen Abend Weihnachtslieder und an Silvester Neujahrslieder. An vielen Orten, besonders auf den Inseln, anstatt des Baums schmücken sie ein Schiffchen, da die Griechen seit dem Altertum bis heute eine Seeleute-Nation ist. 

Γερμανία / Deutschland

Η ιστορία του χριστουγεννιάτικου δέντρου ξεκινάει τον 14ο αίωνα. Οι ρίζες του βρίσκονται στα ειδωλολατρικά έθιμα. Εδώ και πολλούς αιώνες τα αειθαλή φυτά ήταν στους ειδωλολατρικούς πολιτισμούς σύμβολο γονιμότητας και ζωτικότητας. Έτσι οι Γερμανοί κατά το χειμερινό ηλιοστάσιο τοποθετούσαν τα κλαδιά των ελάτων σε δημόσιους χώρους και μπροστά από τα σπίτια τους. Στις βόρειες περιοχές κρεμούσαν τον χειμώνα τα κλαδιά των ελάτων στο σπίτι για να μην εισέλθουν τα κακά πνεύματα και με την ελπίδα να έρθει η επόμενη Άνοιξη / Die Geschichte des Weihnachtsbaums beginnt im 14. Jahrhundert. Sein Ursprung liegt in heidnischen Bräuchen. Schon vor vielen Jahrhunderten waren immergrüne Pflanzen in heidnischen Kulturen ein Symbol für Fruchtbarkeit und Lebenskraft. So haben die Germanen Tannenzweige zur Wintersonnenwende an öffentlichen Orten und vor ihren Häusern platziert. In nördlichen Gebieten wurden im Winter Tannenzweige ins Haus gehängt, um Böse Geister am Eindringen zu hindern und die Hoffnung auf den nächsten Frühling zu nähren. 

Στον Μεσαίωνα στόλιζαν ολόκληρα δέντρα σε συγκεκριμένες γιορτές, όπως το δέντρο του Μαΐου / Im Mittelalter wurden sogar ganze Bäume zu bestimmten Festlichkeiten, wie zum Beispiel den Maibaum, geschmückt. 

Σύμφωνα με αναφορές το 1419 τα μέλη του Σωματείου των Φουρνάρηδων από το Φράιμπουργκ στο Μπράισγκαου στόλισαν ένα χριστουγεννιάτικο δέντρο με γλυκά, μήλα, φρούτα και καρύδια / Unbelegten Aussagen zu Folge sollen bereits im Jahr 1419 Mitglieder der Bäckerschaft aus Freiburg im Breisgau einen Weihnachtsbaum mit Lebkuchen, Äpfeln, Früchten und Nüssen behängt haben. 

Οι παλαιότερες αποδείξεις ενός στολισμένου χριστουγεννιάτικου δέντρου προέρχονται από τη Συντεχνία των χειροτεχνών της Βρέμης το 1597. Από τις συντεχνίες το έθιμο πέρασε στις αστικές οικογένειες. Στις αρχές του 17ου αιώνα, διακοσμημένα χριστουγεννιάτικα δέντρα κοσμούσαν τα καθιστικά των ανθρώπων στο Στρασβούργο στην Αλσατία. Το πρώτο χριστουγεννιάτικο δέντρο με κεριά διακοσμήθηκε από τη δούκισσα Dorothea Sibylle της Σιλεσίας το 1611. / Die ältesten Belege auf einen dekorierten Tannenbaum stammen hingegen aus der Zunftchronik des städtischen Handwerks in Bremen aus dem Jahr 1597. Von den Zünften ist die Sitte im Laufe der Zeit auf städtische Familien übergegangen. So sollen zu Beginn des 17. Jahrhunderts verzierte Christbäume in Straßburg im Elsass die Wohnstuben der Menschen geziert haben. Den ersten Weihnachtsbaum mit Kerzen schmückte die Herzogin Dorothea Sibylle von Schlesien im Jahr 1611. 

Στο Βερολίνο το πρώτο Χριστουγεννιάτικο δέντρο στολίστηκε το 1785 / In Berlin wurde der erste Weihnachtsbaum im Jahr 1785 aufgestellt. 

Η καθολική εκκλησία στα πρώτα χρόνια ήταν εναντίον των χριστουγεννιάτικων δέντρων, καθώς θεωρούσε ότι η φάτνη ήταν αρκετή για τη γιορτή των Χριστουγέννων / Die katholische Kirche war jedoch in früheren Jahren stets gegen Weihnachtsbäume. Sie sah in den Weihnachtskrippen ein genügend aussagekräftiges Symbol für das Weihnachtsfest. 

Από την άλλη πλευρά, ο Μαρτίνος Λούθηρος και οι μεταρρυθμιστές έλεγαν ότι το χριστουγεννιάτικο δέντρο είναι το Σύμβολο των Χριστουγέννων για τους Προτεστάντες / Auf der anderen Seite, Martin Luther und andere Reformatoren erklärten, dass der Weihnachtsbaum das Weihnachtssymbol der Protestanten ist. 

Τελικά, τον 19ο αιώνα το έθιμο αυτό εξαπλώθηκε από τη Γερμανία σε ολόκληρο τον κόσμο. To 1832 ένας Γερμανός καθηγητής του Χάρβαρντ στόλισε ένα χριστουγεννιάτικο δέντρο στο καθιστικό του και με αυτόν τον τρόπο έφερε το έθιμο στη Βόρεια Αμερική / Dieser Weihnachtsbrauch verbreitete sich endlich im 19. Jahrhundert von Deutschland aus über die ganze Welt. Im Jahr 1832 stellte ein deutschstämmiger Harvard-Professor einen Weihnachtsbaum in seinem Wohnhaus auf und brachte damit den Brauch nach Nordamerika.